ΦΩΤΑ - ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ: ΕΘΙΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΥΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΠΠΟΥ ΚΑΙ ΤΗ ΓΙΑΓΙΑ

Την παραμονή όπως και σήμερα τα μικρά παιδιά έλεγαν κάλαντα.

Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός

η χαρα μεγάλη κι ο αγιασμός.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
κάθετ' η κυρά μας η Παναγιά.
Όργανo βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί.
Άϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή
βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί.
Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό
να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
Καλημέρα, καλημέρα,
Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά

Των  Φώτων,οι  άνθρωποι  πήγαιναν  στην  εκκλησία  και  έπαιρναν  όλοι  αγιασμό  σ’ένα ποτήρι  όπως  και  σήμερα και  το  πρωί  όλοι  έπιναν  αγιασμό  για  το  καλό.

Επίσης πολλοί έριχναν αγιασμό στα μαντριά τους, στα πρόβατα, τα άλογά τους και γενικά όλα τα ζωντανά που είχαν.

O Παπάς του χωριού περνά από σπίτι σε σπίτι και το αγιάζει Το  πρωί, γυρνώντας  από την  εκκλησία, μια  γυναίκα  από  κάθε  σπίτι, έπαιρνε  στάχτη  από  το  τζάκι (μ(ου)χαρί) και  έριχνε  στις  τέσσερις  γωνίες  του  σπιτιού, για  να  φύγουν  οι  καλικάντζαροι (πάγανα). 

Ο παπάς περνάει από τα σπίτια και κάνει ένα μικρό αγιασμό και φεύγουν τότε και τα πάγανα.  Την παραμονή των Φώτων κάνουμε και γλυκίσματα.  Ανήμερα των Φώτων γίνεται αγιασμός κι αγιάζει ο παπάς και φεύγουν όσα πάγανα έχουν μείνει.   Τρώμε τα ζυμαρένια φωτόψωμα πού έχουμε κάνει με τα πολλά σταυρουδάκια (από ζυμάρι) πάν’ τους. Των Φώτων λέγεται ότι ανοίγουν οι ουρανοί κι όποια ευχή κάνει κανείς πιάνει και το νερό της θάλασσας  γίνεται γλυκό.  Όλ’ αυτά γίνονται για μια ώρα που όμως δεν την ξέρει κανείς ποια είναι.

Οι καλικάντζαροι.  Τους λέμε πάγανα και παγανά και καλικαντζάρους.  Παρουσιάζονται το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων με διάφορες μορφές.  Μπαίνουν στο σπίτι από την καμινάδα, όταν είναι σβηστή η φωτιά κι από την κλειδαρότρυπα.  Το βράδυ καίμε φωτιά για να μη μπαίνουν πάγανα.  Τα πάγανα φεύγουνε την παραμονή των Φώτων που περνάει ο παππάς από τα σπίτια και τα’ αγιάζει όλα με την αγιαστούρα του. 

Πιστεύουμε ότι τα πάγανα όλο τον άλλο χρόνο με τον αρχηγό τους τον Ματρατούκο κόβουνε μ’ ένα μεγάλο πριόνι το δέντρο της ζωής κι όταν κοντεύουνε να το κόψουνε το δέντρο ξαναγίνεται.

Το απολυτίκιον της εορτής των Θεοφανείων.

Ήχος α’

Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε,

η τής Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις,

τού γάρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει σοι,

αγαπητόν σε Υιόν ονομάζουσα,

καί τό Πνεύμα εν είδει περιστεράς,

εβεβαίου τού λόγου τό ασφαλές.

Ο επιφανείς Χριστέ ο Θεός,

καί τόν κόσμον φωτίσας δόξα σοι.